فعالیت رسانه ای سپاه پاسداران از ابتدای انقلاب تا امروز

فعالیت رسانه ای سپاه و بسیج و گسترش رسانه های وابسته به این دو نهاد نظامی-امنیتی را می توان به چهار دوره تقسیم کرد.
یک.دوره فعالیت زیر پوستی: از ابتدای انقلاب تا ابتدای دهه 1370؛
از این دوره می توان به عنوان دوران «فعالیت رسانه ای زیرپوستی» سپاه نام برد. در این دوره سپاه پاسداران با بولتن روزانه ای به نام «اخبار و تحلیل ها» که «اداره سیاسی نمایندگی ولی فقیه در سپاه» منتشر می کرد، اعضای سپاه را در جریان رویدادهای و مواضع فرماندهی سپاه قرار می داد.علاوه براین اخبار رسمی سپاه و بسیج نیز از سوی رسانه های حکومتی چون صدا و سیمای جمهوری اسلامی و روزنامه ها رسمی منتشر می شد.

دو.ورود سپاه به مطبوعات: از ابتدای دهه هفتاد تا 1381؛
این دوره، دوره ورود سپاه به فعالیت های مطبوعاتی است.علی خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی با انتصاب حسین شریعتمداری از اعضای ارشد سپاه به عنوان «نماینده ولی فقیه و مدیر روزنامه کیهان» و انتصاب محمدحسین صفارهرندی که سال ها رئیس اداره سیاسی سپاه بود به عنوان «سردبیر کیهان» نخستین گام را برای ورود سپاه به فعالیت های مطبوعاتی برداشت. به این ترتیب یکی از پرسابقه ترین روزنامه های ایران در اختیار سپاه پاسداران قرار گرفت.
پس از انتخابات سال 1376 و انتخاب محمدخاتمی به ریاست جمهوری جریان انتشار روزنامه های نزدیک به اصلاح طلبان در ایران آغاز شد. این دوره البته با توقیف «روزنامه جامعه» مورد تهدید قرار گرفت و در اردیبهشت 1379 با توقیف همزمان ده ها روزنامه و هفته نامه و ماهنامه ،سرکوب رسانه های نزدیک به اصلاح طلبان اوج گرفت. سپاه پاسداران در همین دوره با انتشار روزنامه «جوان» تلاش کرد فعالیت مطبوعاتی خود را گسترش دهد. اما روزنامه جوان تا سال 1388 و انتشار نسخه «جوان آنلاین» نتوانست پاسخ گوی اهداف مورد نظر سپاه باشد.

سه.ورود سپاه به اینترنت و رسانه های عمومی: از سال 1381 تا 1388؛

این دوره را می توان دوره گسترش حضور و نفوذ سپاه پاسداران در «رسانه های عمومی جریان ساز» و «ورود سپاه به اینترنت» توصیف کرد. نخستین تجربه اعضای سپاه پاسداران راه اندازی سایت «بازتاب» در سال 81 بود. مدیریت سایت «بازتاب» را شماری از اعضای پیشین سپاه که از نزدیکان محسن رضایی فرمانده پیشین این نیرو بودند، بر عهده داشتند. عملکرد سایت بازتاب در خصوص مخالفان خارج از کشور و نیز اصلاح طلبان داخل ایران با سیاست های کلی سپاه همسو بود.
در جریان انتخابات ریاست جمهوری سال 84 اما سپاه پاسداران از محسن رضایی و محمدباقر قالیباف دو فرمانده ارشد سپاه برای رسیدن به ریاست جمهوری حمایت نکرد و محمود احمدی نژاد یک فرمانده سابق و رده میانی سپاه را بر آن ها ترجیح داد. به این ترتیب اختلاف درونی سپاه به عرصه رسانه ها نیز رسید و مواضع سایت «بازتاب» با سیاست های سپاه در تعارض قرار گرفت و مدتی بعد فیلتر شده و از ادامه فعالیت بازماند. نیروهای داخلی سایت بازتاب نیز در فاصله سال های 84 تا 88 دو پاره شدند گروهی که نزدیکی بیشتری به سپاه داشتند سایت «تابناک» را راه اندازی کردند و گروهی که انتقادات بیشتری به سپاه داشتند ابتدا سایت «آینده نیوز» و پس از بازداشت سردبیر و توقیف آن، سایت «بازتاب امروز» را راه اندازی کرده و اداره می کنند.
با راه اندازی «خبرگزاری فارس» در سال 1381، سپاه پاسداران بزرگترین و تاثیرگذارترین رسانه خود در عرصه عمومی را راه اندازی کرد. این خبرگزاری زمانی آغاز به کار کرد که خبرگزاری «ایرنا» به عنوان خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی در اختیار دولت اصلاح طلب محمد خاتمی بود و خبرگزاری های ایسنا و ایلنا نیز دو خبرگزاری با گرایش اصلاح طلبانه شناخته می شدند.
خبرگزاری فارس تا مدت ها وابستگی خود به سپاه پاسداران را پنهان می کرد و این درحالی است که برنامه هفتگی آن را «شورای تعیین خط مشی» که مرکب از شماری از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران می باشد در طی جلسات هفتگی تعیین می شد و می شود. محمدحسین صفار هرندی معاون فعلی فرمانده کل سپاه وجود چنین شورایی را تائید کرده و گفته است که خودش نیز عضو «شوراي هفتگي تعيين خط مشي خبرگزاري فارس بوده است.»
«اداره سیاسی سپاه پاسداران» یکی از مراکز اصلی تصمیم سازی در سپاه که تحت نظر نماینده علی خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی فعالیت می کند نیز در نیمه اول دهه 1380 اقدام به راه اندازی سایت «بصیرت» کرد.
به این ترتیب در تقسیم کاری مشخص جریان سازی رسانه ای سپاه در عرصه عمومی به خبرگزاری فارس سپرده شد و تغذیه خبری-تحلیلی «اعضای سپاه» به سایت «بصیرت» واگذار شد و این سایت همچنین مدیریت شبکه نزدیک به 15 هزار نفری «هادیان سیاسی» سپاه و بسیج را نیز بر عهده گرفت.

چهار.تلاش سپاه برای برتری رسانه ای و گفتمان سازی:
از سال 1388 تاکنون تلاش سپاه پاسداران و بسیج برای برتری رسانه ای در ایران ابعاد تازه و گسترده ای به خود گرفته است، چرا که اعتراضات پس از انتخابات سال 88 و شکل گیری «جنبش سبز» جناح بندی سیاسی-اجتماعی در ایران را دچار تغییرات اساسی کرده است. سپاه در چنین موقعیتی به عنوان یک امپراطوری نظامی- امنیتی و سیاسی-اقتصادی با چالش های تازه و گسترده ای مواجه شده است.
اداره سیاسی سپاه پاسداران در آذر 1388 در تحلیلی به این چالش ها اشاره کرده و از «شکاف مردم – حاكميت، شکاف مردم – مردم، شکاف اركان حاكميتی» در کنار «شکاف مراجع تقلید و روحانیت با ولی فقیه،علی خامنه ای» و «شکاف مردم-روحانیت» به عنوان «پنج شکاف اجتماعی-سیاسی تهدید کننده جدی جمهوری اسلامی» نام برد اما مدعی شد که این پنج شکاف سیاسی- اجتماعی در «بستر جنگ نرم دشمن با نظام اسلامی» شکل گرفته است.
فرماندهان ارشد سپاه پاسداران،اداره سیاسی سپاه پاسداران و اطلاعات سپاه پاسداران،سپاه قدس(شاخه برون مرزی سپاه) و بسیج از طراحان و مجریان اصلی بازداشت فعالان سیاسی و مدنی و صدها روزنامه نگار و فعال اینترنتی سرکوب و کشتار مردم در اعتراضات سال 88 بوده اند.
بروز اختلاف میان محمود احمدی نژاد و علی خامنه ای از سال 1390 اما بحران گسترده اقتصادی اکنون آن ها را با بحران چندلایه ای مواجه کرده است.
سپاه پاسداران از یک سو با جنبش سبز و اصلاح طلبان و از سوی دیگر با تیم محمود احمدی نژاد که توانسته در بدنه سپاه و هواداران جناح مورد حمایت قرار گیرد درگیر است. علاوه براین شدت گرفتن تحریم های بین المللی علیه جمهوری اسلامی و بهار عربی اختلافات درونی جناح حاکم را چنان افزایش داده که «تغییر جناح بندی سیاسی» و «ریزش درونی جناح حاکم»، سپاه پاسداران را نیز به چند پاره تقسیم کرده است. شماری چون حسین علایی بنیانگذار نیروی دریایی سپاه و رئیس سابق ستاد مشترک این نیرو به صراحت جناح حاکم و فرماندهان فعلی سپاه را به خاطر سرکوب و کشتار معترضان مورد اعتراض و انتقاد قرار می دهند. برخی دیگر از فرماندهان سپاه چون صادق محصولی فرمانده «لشکر 6 ویژه سپاه» و وزیر کشور در زمان برگزاری انتخابات بحث برانگیز ریاست جمهوری سال 1388 که به «سردار میلیاردر» شهرت دارد و عبدالعلی نجفی که فرماندی «سپاه انصار» و فرماندهی بسيج استان فارس را در کارنامه دارد به تیم محمود احمدی نژاد پیوسته اند، و شماری چون محمدعلی جعفری فرمانده کل سپاه و حسن طائب رئیس فعلی سازمان اطلاعات سپاه و غلامرضا رمضانی رئیس حفاظت و اطلاعات سپاه پاسداران بر اطاعت از علی خامنه ای تاکید دارند.
در چنین فضایی بخش های مختلف سپاه پاسداران اقدام به راه اندازی سایت های اینترنتی و خبرگزاری کرده اند، چرا که هدف هر بخش از سپاه دست یابی به «برتری رسانه ای» و دراختیار داشتن رسانه های «مطیع» در بحران های پیش رو است.

انواع سایت های وابسته به سپاه

سایت های وابسته به سپاه پاسداران به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند.دسته نخست سایت هایی هستند که به عنوان سایت رسمی بخش های مختلف سپاه و بسیج فعالیت می کنند؛ همچون سایت سپاه نیوز که زیر نظر «مرکز اطلاعات و نشرالکترونیک اداره روابط عمومی وانتشارات سپاه» به فرماندهی «رمضان شریف» از فرماندهان ارشد سپاه فعالیت می کند یا سایت حماسه که اخبار روابط عمومی سپاه پاسداران را منتشر می کند.
قریب به اتفاق سپاه های استانی نیز هر یک سایت مشابهی دارند همچون سایت سپاه استان تهران، سایت سپاه عاشورا وابسته به سپاه آذربایجان شرقی.

فعالیت رسانه ای سپاه پاسداران و بسیج در اینترنت اما اکنون ابعاد دیگری نیز دارد و به شماری از «سایت ها و خبرگزاری های مادر»، و ده ها «سایت اقماری» گسترش یافته است.
از جمله «سایت ها و خبرگزاری های مادر» که فعالیت رسانه ای سپاه پاسداران و بسیج در اینترنت را بر عهده دارند، می توان به موارد زیر اشاره کرد ؛
خبرگزاری فارس ؛ وابسته به سپاه پاسداران
بصیرت ؛ وابسته به معاونت سیاسی سپاه پاسداران
سپاه نیوز؛ وابسته به مرکز اطلاعات و نشرالکترونیک اداره روابط عمومی وانتشارات سپاه
ندای انقلاب؛ وابسته معاونت سیاسی سپاه پاسداران
فرهنگ انقلاب اسلامی؛ وابسته به معاونت فرهنگی و اجتماعی سپاه پاسداران
فاطرنیوز ؛ وابسته به معاونت فرهنگی و اجتماعی سپاه پاسداران
مشرق نیوز ؛ وابسته به سازمان اطلاعات سپاه پاسداران
بولتن نیوز ؛ وابسته به سازمان اطلاعات سپاه پاسداران
دیده بان ؛ وابسته به سازمان اطلاعات سپاه پاسداران
جوان آنلاین؛ وابسته به سازمان اطلاعات سپاه پاسداران
عماریون ؛ وابسته به سازمان اطلاعات سپاه
بسیج پرس ؛ وابسته به فرماندهی کل سازمان بسیج
خبر دانشجو؛ وابسته به سازمان بسیج دانشجویی
تسنیم ؛ وابسته به سازمان اطلاعات سپاه پاسداران و نزدیک به سپاه قدس-شاخه برون مرزی سپاه پاسداران

مدیریت فرهنگی در سپاه

سازمان اطلاعات سپاه توانسته از سال 1388 که فرماندهی آن با حکم علی خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی به حسین طائب سپرده شد، در میان رسانه های وابسته به سپاه پاسداران بیشترین رسانه های اینترنتی را راه اندازی و اداره کند.

حسن طائب فرمانده سازمان اطلاعات سپاه پاسداران که در برخی از رسانه ها از او با اسم کوچک «حسین» نامبرده می شود اکنون بخش بزرگی از فعالیت رسانه ای سپاه را در اختیار دارد.
حسن طائب در دهه نخست پس از انقلاب یکی از مسئولان ارشد سپاه در جریان سرکوب، بازداشت و بازجویی از اعضای سازمان مجاهدین خلق بود. در سال های بعد دروس حوزوی را همزمان با مشاغل امنیتی-نظامی سپری کرد و به یکی از روحانیان با پیشینه امنیتی-نظامی و مورد اعتماد علی خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی تبدیل شد. در دوره وزارت علی فلاحیان به «معاونت ضد جاسوسی وزارت اطلاعات» رسید. پس ازآن «معاون هماهنگ کننده» دفتر علی خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی شد. سه سال معاونت فرهنگی ستاد مشترك سپاه و فرماندهی «دانشكده فرهنگی» دانشگاه امام حسین وابسته به سپاه را برعهده داشت.

حسن طائب

حسن طائب در زمان سرکوب اعتراضات سال 1388 فرماندهی «بسیج» را بر عهده داشت و پس از آن با حکم مستقیم رهبر جمهوری اسلامی به فرماندهی «سازمان اطلاعات سپاه» رسید.
به دلیل همین پیشینه است که حسن طائب مدیران اغلب سایت های وابسته به سازمان اطلاعات سپاه را از میان چهره های فرهنگی-امنیتی سپاه بر می گزیند. برای نمونه مدیریت سایت تسنیم که در 22 آبان سال جاری راه اندازی شد از سوی سازمان اطلاعات سپاه به «مجید قلی زاد» از اعضای سپاه پاسداران سپرده شده است. قلی زاده در فاصله سال های 86 تا 90 «قائم مقام مدیرعامل خبرگزاری فارس» بود.
او درباره دلایل راه اندازی سایت «تسنیم» گفته است هدف این است که «جبهه مستحکمی را مقابل نظام سلطه رسانه ای دشمن به وجود آوریم.» به گفته مجید قلی زاده «خبرگزاری تسنیم» کار گروه ویژه ای برای پوشش تحولات مربوط به «بیداری اسلامی» در کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا تدارک دیده است.
لازم به تذکر است که «بیداری اسلامی» قرائت مورد نظر رهبر جمهوری اسلامی از «بهار عربی» است چرا که علی خامنه ای تاکید دارد که باید نشان داده شود که انقلاب های اخیر در کشورهای عربی ناشی از نفوذ جمهوری اسلامی در مردم منطقه و به منظور تشکیل حکومت هایی مشابه با «جمهوری اسلامی» رویداده است و نه ناشی از اعتراض مردم در قبال دیکتاتورهای حاکم.

مجموعه های رسانه ای وابسته به سپاه

سپاه پاسداران همچنین اقدام به تاسیس مجموعه های رسانه ای کرده است که هر یک چندین سایت و خبرگزاری را اداره می کنند.
برای نمونه «مجتمع رسانه ای اطلس» یکی از مجموعه هایی است که خود به تنهایی مجموعه از سایت های اقماری شامل «برهان»، «نسیم آنلاین»،«مجلس نهم»، «افسران جوان جنگ نرم»، «اشراق»،«موج قانون»،«به دخت»،«دیدار مدیا»،«ایران هسته ای»،« سفیر» را راه اندازی کرده است.
حمیدرضا مقدم فر که در فاصله سال های 86 تا 90 مدیرعامل خبرگزاری فارس بود و هم اکنون معاون فرهنگی سپاه پاسداران است هدف از فعالیت های گسترده رسانه ای سپاه را اتخاذ رویکرد «تهاجمی» علیه مخالفان توصیف کرده و با تاکید براینکه «تا زمانی که دررسانه ها نسبت به دشمن موضع تهاجمی داریم موفق هستیم» گفته «در عرصه جنگ نرم نگاهمان باید نگاه سیستمی باشد و با تربیت نیروهای متعهد، حرفه ای و ارزشی مشکلات رسانه ای را به حداقل برسانیم.»
اما علیرضا رجبی معاون فرمانده سپاه استان سمنان بر نگرانی فرماندهان سپاه از افزایش مخالفت در افکار عمومی و حتی نگرانی از گسترش ریزش درونی در سپاه و بسیج را دلیل افزایش فعالیت رسانه ای سپاه و بسیج در سه سال اخیر توصیف کرده است.او می گوید «فعالیت رسانه‌ای بسیج و سپاه دو بعد دارد، بخشی از فعالیت رسانه‌ای این نهادها باید بر افكار عمومی و جامعه تمركز یابد و با آن ارتباط برقرار كند و بخش دیگری از فعالیت رسانه‌ای این نهاد باید بر جامعه مخاطب خود استوار شود» چرا که «سپاه و بسیج دارای جمعیت مخاطب درونی» است.

بودجه فعالیت های رسانه ای سپاه پاسداران
رسانه های اینترنتی سپاه پاسداران از بودجه بخش های مختلف سپاه همچون معاونت سیاسی سپاه، معاون فرهنگی و اجتماعی سپاه و سازمان اطلاعات سپاه و همچنین بودجه «روابط عمومی و انتشارات سپاه» استفاده می کنند اما به دلیل محرمانه بودن بودجه سپاه، بسیج و سایر دستگاه های امنیتی و انتظامی محرمانه جزئیات آن هرگز حتی در اختیار دیگر نهادهای حکومتی قرار نمی گیرد
بخشی از بودجه این سایت ها نیز به گفته برخی منابع مطلع در ایران از محل «بودجه 20 میلیون دلاری مقابله با جنگ نرم» تامین می شود.
تا پیش از بروز اختلاف میان محمود احمدی نژاد و بخشی از سپاهه با دستور مستقیم وی بودجه ای به عنوان «کمک به فعالیت های فرهنگی سپاه قدس» نیز در اختیار سپاه قرار می گرفت. همچنین مجلس شورای اسلامی بودجه اختصاصی با عنوان «بودجه فعالیت های فرهنگی» در اختیار بسیج قرار داده است